‘Wat heb je nou weer gedaan?’, mijn lief lacht me hartelijk uit, of toe, ik zie het nog niet helemaal. ‘“Waar ligt de grens?”, nou dat lijkt me wel aan jou besteed’.

Het boek ‘Waar ligt de grens?’, met als ondertitel ‘relaxed grenzen afstemmen op jouw werk’ en de extra aansporing “Met 18 how-to’s en één magische vraag” van Evita Lammes, is geschreven ‘voor iedereen die hier meer over wil weten en aan de slag wil met grenzen op het werk’. Een brede doelgroep dus. Zoals ze zelf schrijft: voor jou en je collega’s. Als vertrouwenspersoon is het boek daarnaast interessant omdat het handvatten geeft voor bijvoorbeeld voorlichting of training in je organisatie. Ook voor de meer ervaren vertrouwenspersoon geeft het nieuwe inzichten en een overzicht in een deel van de (escalatie)mogelijkheden die je hebt.

 Het boek bestaat uit vijf delen:

1. Hoe herken ik mijn eigen grenzen en hoe geef ik deze aan?
2. Hoe herken ik grenzen van collega’s en hoe vraag ik hiernaar?
3. Wanneer is iets grensoverschrijdend?
4. Wat kan ik doen om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen?
5. Bij wie kan ik terecht als er toch een grens is overschreden?

Elk deel is opgesplitst in een aantal hoofdstukken. Per hoofdstuk worden in blauw 'How to’s’ en opdrachten gegeven en per deel in geel een samenvatting. Elk deel wordt afgesloten met een casus van een organisatie. Daarnaast citeert de schrijfster door het boek heen uit de 21 interviews die ze gehad heeft. Beide soorten praktijkvoorbeelden maken het boek levendig en prettig leesbaar.

Evita Lammes is onder andere extern vertrouwenspersoon en toont veel kennis en ervaring, wat ze ondersteunt met gedegen literatuur en noten. Per onderwerp geeft ze zinvolle tips, soms via QR-code, voor als je je verder in onderwerpen zou willen verdiepen.

De schrijfstijl van het boek moet je liggen. Het is -zoals ze het zelf omschrijft- een brutaal en praktisch boek. Dat uit zich in een relaxte toon, waardoor onderwerpen die een zware lading kunnen hebben een beetje luchtiger en toegankelijker worden.

Twee inhoudelijke kanttekeningen. Evita Lammes schrijft dat een interne vertrouwenspersoon een collega is die het vertrouwenspersoonschap er als extra taak bijdoet, en dat een externe vertrouwenspersoon is opgeleid voor deze taak. Zeker in grotere organisaties is een interne vertrouwenspersoon tegenwoordig meestal ook opgeleid, hoewel de LVV hierover geen cijfers voorhanden heeft.
Daarnaast oppert de schrijfster dat je ongewenst gedrag kunt doorbreken door een gesprek aan te gaan met je leidinggevende. Hierbij is het van belang te noemen dat een leidinggevende volgens de Arbowet geacht wordt om actie te ondernemen als er sprake is van ongewenste omgangsvormen in diens team; de melder heeft dan dus niet meer de regie.
[lees hieronder de reactie van de auteur op deze 2 kanttekeningen. red.]

Belangrijke thema’s in het boek zijn hiërarchie of macht, en feedback. Zo geeft Evita Lammers een checklist om te bepalen of je door anderen gezien kunt worden als iemand met macht, en manieren hoe je daar rekening mee kunt houden. Eén van de mogelijkheden is om het vragen om feedback organisch in te bouwen in bestaande systemen, bijvoorbeeld na elke vergadering. Als iemand je aanspreekt op gedrag dat die vervelend vond, voelt dat ongemakkelijk. Als je dit echter aangaat, maakt het je wijzer en sterker (antifragiel) doordat je het ongemak verdraagt en ervan wil leren.

In het kader van seksueel grensoverschrijdend gedrag gaat de schrijfster kort in op het fenomeen ‘freezing’ met heldere uitleg. Ook geeft ze een podium aan het vlaggensysteem van het Vlaams expertisecentrum seksuele gezondheid Sensoa en het Nederlands kennisinstituut sociale vraagstukken Movisie. Dit praktische kleurensysteem helpt om de ernst van seksueel grensoverschrijdend gedrag in te schatten aan de hand van zes criteria, namelijk wederzijdse toestemming, vrijwilligheid, gelijkwaardigheid, ontwikkeling/leeftijd, context en impact/zelfrespect.

Tenslotte is het mooi dat de schrijfster expliciet beschrijft wat je kunt doen en waar je terecht kunt als je grensoverschrijdend gedrag hebt gezien (als bijstander) en wat de mogelijkheden zijn voor daders van grensoverschrijdend gedrag, en dat ook zij gebruik kunnen maken van een vertrouwenspersoon.

Ja, ik was weer over de grens gegaan, met nóg een taakje op mijn al vrij volle bord. Maar dit taakje, deze recensie, helpt me toch om ook mijn eigen grenzen helderder neer te zetten en mijn vertrouwenspersoonschap met nog meer enthousiasme voort te zetten.

Door: Juliette Parlevliet, Vertrouwenspersoon A(N)IOS en geneeskundestudenten AMC-UvA; Klinisch geriater en specialist palliatieve zorg UMC Amsterdam

Het boek ‘Waar ligt de grens?' kunt u bestellen bij managementboek of bol
en is binnenkort ook beschikbaar in de SKV webshop!