De Godenzoon ontvlamt: “Zijn ze nou helemaal van de pot gerukt.” De directie schrikt en wijkt.

De vertrouwenspersoon wordt door de directie disfunctioneren verweten. Van Godenzonen kun je maar beter afblijven, nietwaar?Terugkerend komen mij dit soort situaties ter ore.

Vertrouwenspersoon Nik schetst mij zijn situatie:

Melder Jur komt bij mij als vertrouwenspersoon vanwege ongewenst gedrag van de Godenzoon. Hij is grof, ondermijnend, intimiderend en trekt zich niets aan van wat medewerkers vanuit hun deskundigheid inbrengen. Hij trekt volledig zijn eigen plan, wat leidt tot zeer gevaarlijke situaties. Hij zegt dat meerdere collega’s over hem klagen en vraagt mij of er meer meldingen over deze man binnen zijn gekomen. Ik vraag hierop aan collega vertrouwenspersonen of dit het geval is. Dat blijkt zo te zijn;

Melder Jana is bij een collega-vertrouwenspersoon gekomen vanwege ongewenst gedrag van dezelfde persoon op haar afdeling. Zij heeft eveneens last van intimidatie en diverse voorbeelden over onverantwoord handelen.

Beide melders hebben geprobeerd deze Godenzoon aan te spreken op zijn gedrag, en ook hierover gesproken met hun eigen leidinggevende. Dit leidde niet tot verandering van gedrag. Beide melders hebben zich vervolgens ziek gemeld.

De vertrouwenspersonen vragen aan de melders of ze met elkaar in contact willen komen; dat willen ze. Er volgt een overleg tussen de vier personen.

Melders besluiten geen officiële klacht in te dienen, maar een signaal aan de directie af te geven. Dit hebben de melders gedaan in een uitgebreid document. Hierin wordt vooral het ongewenste gedrag van de Godenzoon belicht maar ook het ‘niet hierop acteren’ van de twee leidinggevenden.

Met zijn vieren hebben ze het gesprek gehad met de directie. De directie gaf aan het einde van het gesprek aan deze melding uiterst serieus te nemen en de Godenzoon uit te zullen nodigen voor wederhoor. Daarna zou de directie zich gaan beraden welke actie zij zou ondernemen. Melders voelden zich gezien en gehoord.

Daarna zoekt de directie contact met vertrouwenspersoon Nik om te sparren. (Iets wat Nik beter niet had kunnen doen omdat hij in de opvangrol zat voor de melder en dan niet tegelijkertijd een adviserende rol kan hebben richting directie.)

De directeur vertelt Nik dat het wederhoorgesprek veel tumult heeft opgeleverd. De twee leidinggevende waren boos dat in één document zaken beschreven stonden over beiden. Dit is volgens hen in strijd met de privacywet.

De Godenzoon is furieus dat de vertrouwenspersonen de twee melders met elkaar in contact hebben gebracht; “zijn ze van de pot gerukt? Dit mag niet vanuit de privacywet, dit is een hetze,” dondert de Godenzoon. “Ik ben gewoon mezelf. Als ik boos ben dan ben ik boos.” Hij voelt zich ten onrechte beschuldigd en beschadigd. Hij dreigt de directie dat hij een jurist in de arm neemt als zij nadere stappen zetten. (Het intimiderend gedrag lijkt zich ook in het hier en nu van dit gesprek voor te doen.)

Intussen raakt de directie in toenemende mate op de hand van de Godenzoon en van beide leidinggevenden. De directie ziet nu de melders als jonge mensen die nog moeten leren hoe de wereld in elkaar zit. Zij moeten leren om te werken onder ‘Toptalenten’ en hun plaats te kennen. Nik en collega-vertrouwenspersoon worden verweten dat zij melders met elkaar in contact hebben gebracht. “Dat is een grove schending van de privacy!”
De directie lijkt haar keutel in te trekken.

Nik vraagt mij beschroomd: “Klopt het dat we de twee melders niet met elkaar in contact hadden mogen brengen?”

In mijn ogen is dat zeker een keuzemogelijkheid. Voor alle zekerheid heb ik onze jurist Leo ten Brink geraadpleegd: hij mailt: “Ik zie niet in dat hier de privacywet (bedoeld wordt natuurlijk de AVG) wordt geschonden. Hoe dan: de melders hebben zich immers al eerder tot de specialist en de leidinggevende gewend. Die weten dan toch dat er iets aan de hand is en dat het over hen gaat. Dit leidde echter niet tot gedragsverandering. Je mag dan toch een melding doen of een signaal aan de directie afgeven of zelfs een klacht indienen. Wel was het minder handig om dit meteen gezamenlijk uitgebreid op papier te zetten. Het was beter geweest dat ieder van hen apart hun melding op papier had gezet, en dat mondeling aan de directie te melden. Maar dat betekent nog niet dat daardoor de privacy is geschonden, want als ze het allebei apart hadden gedaan was hetzelfde verhaal toch ook op tafel gekomen.

Ook zie ik niet in (zeker in de gegeven situatie waarbij de melders al in een eerder stadium actie hebben ondernomen om het aan te kaarten, zij het vergeefs) waarom de vertrouwenspersonen de melders niet bij elkaar zouden mogen brengen, temeer ook omdat de melders dat zelf ook wilden.”

Nawoord Marcel

Je mag als vertrouwenspersoon melders in contact brengen met andere melders.
Ik zie hier dat op het moment dat de ‘Godenzoon’ ontvlamt en dingen gaat roepen, de directie vervolgens de rug niet recht weet te houden. Het gedegen beleid en de aangestelde vertrouwenspersonen ten spijt, de ‘Godenzoon’ wint en de melders lijken aan het kortste eind te trekken. De vertrouwenspersonen wordt disfunctioneren verweten. Het is niet de eerste keer dat ik dit zie gebeuren.

Waarom denken nog altijd mensen dat zij boven de Arbowet staan en geen respect hoeven te hebben voor grenzen van anderen? Waarom denken zij het recht te hebben om af en toe een klootzak te zijn?

 Esther van Fenema schrijft in haar boek Het verlaten individu over sterke leiders. Ik licht er wat elementen uit in een eigen vrije vertaling naar deze situatie.

“Hoogmoed. Overmatige eigenliefde en ijdelheid worden gezien als de wortel van alle kwaad, waardoor de mens uit het paradijs werd verdreven. We weten al eeuwen dat genialiteit en talent niet zonder bijwerkingen komen. Als deze mensen niet tijdig worden begrensd en gecoacht, zijn het enorme lastpakken voor zichzelf en voor hun omgeving.” Je kunt dit bij hun aanstelling al bespreken.

Is directief leiderschap dan uit den boze en moet iedere strenge baas worden beteugeld?

Een werkgever moet de moed hebben om bij het structureel vertonen van grensoverschrijdend gedrag in te grijpen en behandeling of coaching af te dwingen. Niemand mag structureel schade toebrengen aan anderen. Dat is onverantwoord. Een specialisme, briljante prestaties leveren of grote winst genereren, zijn geen legitimering voor ongewenst gedrag.

Hoe grijp je tijdig in bij bazen die dreigen te ontsporen? 
Coaching en ondersteuning kunnen behulpzaam zijn om de beste versie van jezelf te worden. Maar willen sterke leiders en ‘Godenzonen’ dat wel?
Het is aan de directie om hierbij de vingers aan de pols te houden.

Maar als je als bedrijf ongewenst gedrag van de Godenzonen door de vingers ziet, dan moet je eerlijk durven zeggen: “We kiezen voor de kip met de gouden eieren en we nemen op de koop toe dat dit medewerkers beschadigd en dit leidt tot ziekteverzuim en vertrek van medewerkers. Deze persoon is zo briljant, daar offeren we graag wat mensen aan op.”
Maar ik mag toch hopen dat iedereen snapt dat het moreel en juridisch gezien echt niet kan en dat je een bom creëert die eens op een dag in je gezicht ontploft.

De directie moet waar nodig durven zeggen: “je doet hele mooie dingen, je levert unieke prestaties, maar je hebt constant conflicten. Je gedrag is grensoverschrijdend. Laten we eens met elkaar kijken hoe we dat kunnen verbeteren.”

Macht heeft ook duistere kanten. De top van de organisatie heeft de verantwoordelijkheid leidinggevenden en toptalenten in de eigen spiegel te laten kijken en ongewenst gedrag te bespreken en te begrenzen. Hou de rug recht.

Dat is helemaal niet van de pot gerukt!

Nawoord

Ik heb Nik de escalatieladder voor leidinggevenden gestuurd. Hij heeft hem doorgezet naar de directie. Nik mailt: “We zijn blij en verrast. De directie heeft nu toch besloten tot een extern, onafhankelijk onderzoek. Hiermee willen ze zowel recht doen aan de afgegeven signalen van de melders als aan het verweer van de beklaagden.”

Een hoopvolle start van 2023!

Ik nodig de directie uit om gratis onze e-learning voor leidinggevenden te volgen.

Hartelijke groet,
Marcel van Oss

Directeur/ trainer
VAN OSS & PARTNERS | OPLEIDING VERTROUWENSPERSOON
www.opleidingvertrouwenspersoon.nl
Stuur eventuele reactie naar Marcel van Oss: info@trainingvanoss.nl