Van seksuele intimidatie tot verkrachting: wat is wat (en wat is strafbaar)?
25 januari 2024Door de misstanden bij The voice of Holland komen er veel termen omtrent seksueel wangedrag voorbij in de media. Maar wanneer is er precies sprake van seksueel geweld en wanneer van seksuele intimidatie? En wat is er wel en niet strafbaar?
De meestgebruikte begrippen in het kort
- Seksueel geweld: penetratie (verkrachting) of andere seksuele handelingen (aanranding) waarbij gebruik is gemaakt van geweld, dreiging met geweld of een situatie waarin iemand niet in staat was te weigeren (bijvoorbeeld bewusteloosheid).
- Seksueel misbruik: seksuele handelingen tussen mensen met verschillende machtsposities, zoals op basis van leeftijd.
- Seksuele intimidatie: verbaal, non-verbaal of fysiek gedrag met een seksuele betekenis dat als doel of gevolg heeft dat de waardigheid van een persoon wordt aangetast.
- Seksueel wangedrag: onofficiële overkoepelende term voor alle vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag.
Seksueel geweld
Van seksueel geweld is volgens de wet sprake wanneer er tegen de wil van een persoon fysieke seksuele handelingen worden verricht. Dat is het geval bij verkrachting of aanranding. Dit is altijd strafbaar.
Bij verkrachting is er sprake van penetratie (binnendringing) die wordt afgedwongen door geweld of de dreiging van geweld. Onder aanranding vallen alle gedwongen ongewenste seksuele handelingen, behalve binnendringen. Denk hierbij aan iemand onvrijwillig bij de geslachtsdelen pakken of bij de borsten/billen grijpen.
Er is ook sprake van seksueel geweld bij een situatie of toestand waarin iemand niet in staat was te weigeren. Dat is het geval als iemand bijvoorbeeld onder invloed van drugs of alcohol is, of lichamelijk onmachtig (bijvoorbeeld als je bewusteloos bent).
Vorig jaar stelde toenmalig minister van Justitie en Veiligheid Ferd Grapperhaus in een wetsvoorstel voor alle vormen van onvrijwillige seks strafbaar te maken als verkrachting. Dat voorstel wordt dit voorjaar behandeld door de Tweede Kamer.
De maximale straf die op verkrachting staat, is twaalf jaar gevangenisstraf of een geldboete van de vijfde categorie. Voor aanranding geldt een maximale straf van acht jaar cel of een geldboete van de vijfde categorie:
Maximale geldboetes sinds 1 januari 2022
- Eerste categorie: 450 euro
- Tweede categorie: 4.500 euro
- Derde categorie: 9.000 euro
- Vierde categorie: 22.500 euro
- Vijfde categorie: 90.000 euro
- Zesde categorie: 900.000 euro
Seksueel misbruik
Bij seksueel misbruik is er sprake van een scheve machtsverhouding tussen de betrokkenen. Dat is vaak op basis van leeftijd, waarbij een volwassene (iemand van achttien jaar of ouder) seksuele handelingen verricht met een minderjarige (iemand jonger dan zestien jaar).
Seksuele handelingen tussen volwassenen en minderjarigen zijn in alle gevallen verboden, zelfs als er sprake is van wederzijdse instemming. Of er sprake is van instemming, is alleen van invloed op de hoogte van de straf.
Een ongelijke machtsverhouding kan ook op andere manieren voorkomen. Denk bijvoorbeeld aan een werkgever die seks heeft met een werknemer, een advocaat met een cliënt of een arts met een patiënt. In dit soort gevallen speelt het voor de strafbaarheid wel mee of er sprake is van wederzijdse instemming, indien alle betrokkenen meerderjarig zijn.
Seksuele intimidatie
Seksuele intimidatie is verbaal, non-verbaal of fysiek gedrag met een seksuele betekenis dat als doel of gevolg heeft dat de waardigheid van een persoon wordt aangetast. Daar kunnen bijvoorbeeld ongewenste, seksueel getinte berichtjes onder vallen.
De term seksuele intimidatie wordt meestal gebruikt in werksituaties, maar het kan overal voorkomen waar mensen samen zijn. De Wet gelijke behandeling spreekt van seksuele intimidatie in het bijzonder "wanneer een bedreigende, vijandige, beledigende, vernederende of kwetsende situatie wordt gecreëerd".
Een vergelijkbare term is ongewenste intimiteiten, wanneer uitingen door de 'ontvanger' als vervelend, hinderlijk, vernederend of bedreigend worden ervaren.
Als het eerder genoemde wetsvoorstel van Grapperhaus wordt aangenomen, kan er voor seksuele intimidatie in het openbaar of via internet maximaal drie maanden cel of een geldboete van de derde categorie opgelegd worden.
Seksueel wangedrag
Seksueel wangedrag, ook wel seksueel grensoverschrijdend gedrag genoemd, is een overkoepelende term waarmee al het seksueel ontoelaatbare en onwenselijke gedrag aangeduid wordt. Seksueel wangedrag staat niet als zodanig in het Wetboek van Strafrecht en is meer een informele parapluterm.
Misdrijven tegen de zeden/zedendelicten
Aangifte kan alleen worden gedaan bij strafbare feiten, dus zaken waarvoor mensen veroordeeld kunnen worden. Dat worden 'misdrijven tegen de zeden' of zedendelicten genoemd. Of daarvan sprake is, wordt onderzocht door de politie en het Openbaar Ministerie (OM).
In de zaak rond The voice of Holland is er tot op dit moment aangifte gedaan tegen Ali B en Jeroen Rietbergen. Dat betekent nog niet dat ze zich schuldig hebben gemaakt aan strafbare feiten. Het OM moet de aangiftes nog beoordelen.
