Signalen van institutioneel racisme tegen ambtenaren in zes gemeenten
31 oktober 2023Bij meerdere Nederlandse gemeenten zijn er signalen van institutioneel racisme tegen gemeenteambtenaren met een migratieachtergrond. Dat blijkt uit onderzoek van Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS). Het platform deed onderzoek bij zes grote en kleine gemeenten: Amsterdam, Amersfoort en vier anonieme gemeenten. Meer dan vijftig medewerkers en leidinggevenden werden geïnterviewd.
"Wat spreek jij goed Nederlands", "Jij bent anders dan de rest" en "Waarom doen jullie zoiets?" zijn voorbeelden van opmerkingen die mensen van kleur in het onderzoek vaak te horen krijgen van collega's en leidinggevenden. De discriminatie komt niet alleen naar voren in sociale omgangsvormen, maar uit zich ook in gemeentelijke procedures voor in- en doorstroom en de beoordeling van ambtenaren.
"Wat we ook sterk zagen is dat in de doorstroom, dus het promotie maken, er heel subjectieve criteria worden gehanteerd", zegt onderzoeker Hanneke Felten in Nieuws en Co op NPO Radio 1. "Er wordt ook vaak gekeken naar wie er in het netwerk zit - wie gaat mee naar de vrijdagmiddagborrel? - en niet zozeer naar objectieve criteria."
Leidinggevenden erkennen dat men bij het bepalen van promoties en werving en selectie afgaat op een klik tussen de werknemers. "Als je een team hebt met Henk en Jan, past Kees daar beter bij dan Karima", zegt Felten. De gemeenteambtenaar met een migratieachtergrond valt dan buiten de boot. "Maar de leidinggevenden zien dat veel minder als een probleem. Ze spreken ook veel minder snel van racisme. Ze zien dezelfde dingen, maar beleven het heel anders."
Steun- en meldpunt in Amsterdam
In Amsterdam kondigde wethouder Hester van Buren vandaag een extern steun- en meldpunt aan waar medewerkers ook anoniem terechtkunnen. Ze spreekt van "confronterende" onderzoeksresultaten. Daarmee verwijst ze niet alleen naar het KIS-rapport, maar ook naar een rapport van onderzoeksbureau Muzus op basis van diepte-interviews met veertig ambtenaren tussen november 2022 en september 2023. Ook uit dat onderzoek komen discriminatie, racisme en pesterijen naar voren.
Begin deze maand erkende Van Buren al dat er sprake was van discriminatie binnen de gemeente. Dat deed ze naar aanleiding van een brandbrief van zo'n 200 medewerkers en oud-medewerkers van de afdeling Werk, Participatie en Inkomen, allen van buitenlandse afkomst. In de brief werd gesproken van "vernederende uitspraken over uiterlijk" en "stelselmatig kleineren".
'Probleem mogelijk groter'
KIS benaderde vorig jaar negentig gemeenten met de vraag of ze het kennisplatform in contact konden brengen met de ambtenaar die gaat over de thema's die door KIS worden behandeld. Uiteindelijk voerde KIS het onderzoek dus uit onder slechts zes gemeenten. Dat wil volgens Felten niet zeggen dat dergelijke problemen niet op veel meer plekken spelen. "Dit zijn nog gemeenten die iets wilden met het thema, die zichzelf hebben aangemeld. We vrezen dat het bij gemeenten die nog niet met het thema bezig zijn mogelijk eerder erger is."
KIS acht het eigen onderzoek betrouwbaar vanwege de grote overeenkomsten in de gegeven antwoorden. Wel stelt KIS dat op basis van dit onderzoek geen conclusies kunnen worden getrokken over de mate waarin het verschijnsel institutioneel racisme voorkomt. Daarvoor is aanvullend onderzoek nodig, aldus het kennisplatform.
