Van de zomer sprak ik iemand die zich ernstig zorgen maakte over zijn organisatie. Hij vermoedde corruptie in de top en kon hier ook een aantal goede voorbeelden van noemen. Hij wilde graag iets doen om dit te beëindigen, omdat hij vreesde dat het voortbestaan van de organisatie gevaar loopt als dit niet wordt opgelost.

Opties bij een vermoeden van een misstand

In het tweede gesprek bespraken we de opties die hij had om dit intern te bespreken. We keken daarbij naar de klokkenluidersregeling:

• met naam en toenaam melden bij de compliance officer,
• met naam en toenaam melden bij de voorzitter van de RvB,
• anoniem melden bij de compliance officer of de voorzitter van de RvB,
• vertrouwelijk melden bij de compliance officer of de voorzitter van de RvB via mij als vertrouwenspersoon,
• niets doen,
• weg gaan bij de organisatie.

Hij neigde naar de optie om vertrouwelijk te melden via de vertrouwenspersoon. Op die manier zou zijn naam niet bekend worden bij de compliance officer en of de voorzitter van de raad van bestuur. Via mij zou wel de communicatie in stand kunnen blijven. Eventuele onderzoekers zouden hem nog vervolgvragen kunnen stellen en de onderzoekers zouden hem via mij op de hoogte kunnen houden van het onderzoek.

Angst

We spraken af dat hij de melding op papier zou zetten en dat ik die tegen zou lezen. Na twee weken spraken we elkaar weer. In plaats van de melding te bespreken, gaf hij aan zich terug te trekken. Hij vond het dermate spannend dat hij er niet meer van sliep. Zijn vrouw maakte zich inmiddels ook zorgen. Ze had het voorbeeld van Ad Bos[1] voor ogen en zag zich zelf al op straat staan.

Teleurstelling

Hoewel ik niet mag sturen als vertrouwenspersoon, had ik daar toch even de neiging toe. Ik snapte de angst, maar vond het zonde dat er niet doorgepakt kon worden. Hoewel ik nog weinig feiten had gehoord, had ik het gevoel dat hier echt sprake zou kunnen zijn van een misstand. En heel eerlijk? Wanneer een melder niet door durft te zetten, wat af en toe gebeurt, heb ik persoonlijk het gevoel dat ik gefaald heb. Terwijl ik ook weet dat dit niet altijd zo hoeft te zijn. Melden is nu eenmaal spannend en impactvol en heeft veel redenen in zich om niet door te gaan. Als vertrouwenspersoon heb ik de keuze van de potentiële melder te respecteren.

Wat als….

Ik bedacht me, of de situatie anders had uitgepakt als de nieuwe Wet bescherming klokkenluiders al in werking was getreden. Nederland had dit in december 2021 al op orde moeten hebben. De nieuwe wet biedt extra waarborgen voor medewerkers die op grond van een klokkenluidersregeling een melding maken van een vermoeden van een misstand. Lees hier de laatste update over de behandeling van het wetsvoorstel.

Ik noem een paar veranderingen:

• Er is straks een omgekeerde bewijslast: indien een melder benadeeld wordt, dan wordt per definitie uitgegaan van een verband met de melding. De werkgever heeft dan de taak om te bewijzen dat dit niet het geval is.
• Je mag straks ook dreigende misstanden melden, je kunt daardoor eerder beschermd aan de bel trekken.
• Medewerkers mogen direct extern melden bij een bevoegde autoriteit zoals bijvoorbeeld DNB, AFM, de ACM of de AP.
• Medewerkers mogen ook extern melden via hun vertrouwenspersoon of advocaat, zodat hun identiteitsgegevens niet bekend zijn bij de externe bevoegde autoriteit.
• Onder voorwaarden mag een medewerker ook beschermd het vermoeden van een misstand openbaar maken, bijvoorbeeld door contact op te nemen met de pers.
• Zwijgbedingen worden nietig voor zover dit betrekking heeft op het vermoeden van een misstand.

Ik weet dat de ‘wat-als-vraag’ weinig zin heeft om te stellen. Ik denk dat de nieuwe wet, ondanks de gebreken die er ook nog zijn in deze nieuwe wet, potentiële melders beter ondersteunt in het meldtraject. Wellicht helpt dit straks meer mensen om een melding te maken en het meldtraject volledig te kunnen doorlopen. Ik hoop daarom dat deze wet niet nog langer uitgesteld wordt, zodat mensen eerder gebruik kunnen maken van de betere bescherming die geboden wordt.

Heb je vragen naar aanleiding van mijn blog?
Stel ze gerust. Ik ben te bereiken op c.wielenga@compliance-instituut.nl of op 06 20 49 27 49.

Hartelijke groet,

Cora Wielenga 
Nederlands Compliance Instituut

[1] Ad Bos is een klokkenluider van de bouwfraude die vanwege het klokkenluiden veel tegenspoed heeft gekend. Zo is hij zijn baan en huis kwijt geraakt.