Haal de rot uit de universiteit: pak fout gedrag direct aan
10 mei 2021Machtsmisbruik: Universiteiten moeten het melden van grensoverschrijdend gedrag vergemakkelijken en dan optreden, vindt Zenab Tamimy.
Het vertrek van een voormalige decaan van de Erasmus Universiteit in Rotterdam wegens aantijgingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag, zoals vorige week bekend werd, lijkt geen opzichzelfstaand incident te zijn. De afgelopen jaren zijn steeds meer berichten naar buiten gekomen van wetenschappelijk personeel en bestuurders van universiteiten die beticht werden van machtsmisbruik of grensoverschrijdend gedrag.
De klachten varieerden van seksueel grensoverschrijdend gedrag tot intimidatie en pesterijen. Universiteiten opereren hier op dit moment vooral reactief op, door onderzoeken te gelasten wanneer er geluiden van machtsmisbruik (via de media) naar buiten komen. Als medewerker van een universiteit heb ik me vaak afgevraagd waarom deze problemen niet eerder intern opvallen, en waarom er op de meeste universiteiten vooral reactief beleid wordt gevoerd in plaats van preventief beleid.
Supersterren
De realiteit is dat binnen de academische wereld een cultuur heerst waar wetenschappelijke supersterren buitengewoon veel (bestuurlijke) macht hebben. Kwalijk of ongewoon gedrag wordt vaak weggewuifd wanneer de persoon in kwestie gezien wordt als uitzonderlijk geniaal of succesvol. Deze onschendbaarheid wordt verder in stand gehouden doordat afdelingen afhankelijk zijn van de financiering die deze supersterren binnenslepen.
Maar het probleem reikt verder. De wetenschap trekt alleen de meest ijverige studenten aan. Om een promotieplek te bemachtigen wordt van studenten verwacht dat ze de hoogste cijfers halen, een cv hebben waar twintig jaar geleden menig gerenommeerd wetenschapper jaloers op zou zijn geweest, en, niet onbelangrijk, zonder het hebben van een netwerk van gefinancierde onderzoekers is de kans ook klein dat je een plek bemachtigt.
Deze eisen creëren een toestand waarbij – eenmaal ‘binnen’ – de promovendus gegijzeld en verblind wordt door het gevestigde systeem en de cultuur. Klagen over misstanden lijkt cultureel afgekeurd, ook bij promovendi onderling – zij hebben er immers zo hard voor gewerkt en mogen van geluk spreken dat ze überhaupt een plek hebben bemachtigd.
De hiërarchie op de universiteit, in combinatie met de supersterrenstatus van menig promotor, en de wanhoop om een plek te bemachtigen, zorgen ervoor dat promovendi en junior medewerkers zich niet of nauwelijks durven uitspreken tegen machtsmisbruik en het soms zelfs niet eens direct als kwalijk gedrag (h)erkennen. Ook wanneer afdelingsbestuurders wel ontvankelijk zijn voor klachten en deze serieus nemen. Hierdoor zijn verhalen van intimidatie, pesterijen en ander grensoverschrijdend gedrag vaak jarenlang op te vangen in de wandelgangen, maar halen ze niet altijd de oren van het verantwoordelijk bestuur.
