Voor de tweede keer heeft het kabinet excuses aangeboden voor etnisch profileren door de Belastingdienst. “Wij willen nogmaals volstrekt helder zijn: discriminatie kan en mag niet. De overheid heeft daarbij een belangrijke voorbeeldrol”, schreef premier Mark Rutte, vlak voor hij aftrad vanwege de toeslagenaffaire.

Het ingewikkelde is: het kabinet weet alleen nog steeds niet wáár het precies excuses voor aanbiedt. Ja, de Belastingdienst heeft zonder dat dit mocht, jarenlang bijgehouden wat de tweede nationaliteit was van ouders die aanklopten om kinderopvang vergoed te krijgen. Dat is vorig jaar al ontdekt, door de toezichthouder Autoriteit Persoonsgegevens. ‘Discriminatie’, oordeelde die. Het kabinet maakte excuses, die vrijdag nog eens zijn herhaald.

Groepsgewijze fraudejacht

Maar het blijft onduidelijk hoe die groepsgewijze fraudejacht er in de praktijk uitzag. Wie gaf er opdracht voor? Hoe kon het dat er ook werd gejaagd op ‘nestjes Antillianen’? Wie was op de hoogte? Hoe kon het dat in 94 procent van de gevallen ouders onschuldig waren, maar de keiharde aanpak doorging? De meeste documenten zijn nog steeds geheim of onvindbaar.

Het kabinet ‘sluit niet uit’ dat er nieuwe feiten ‘aan het licht zullen komen’, schrijft minister Ollongren van binnenlandse zaken aan de Tweede Kamer, in antwoord op vragen van het CDA. Ze heeft het over ‘informatie die ons nu alsnog bereikt’.

Een vrij algemeen pakket

In de tussentijd wil premier Rutte discriminatie vast aanpakken, ook bij de Belastingdienst. Hij wil ‘ervoor zorgen dat dit nooit meer kan gebeuren’, zegt de premier. Aan de maatregelen zelf is te zien dat het kabinet nog wacht op echte conclusies. Het pakket is vrij algemeen, en het meeste is niet nieuw.

Ouders hebben recht op speciale compensatie als ze vanwege hun tweede nationaliteit in de problemen zijn gebracht, is deze zomer al afgesproken. Veel ouders wachten nog steeds op dat geld. Wat ze er nu wel bij krijgen, is een extra scheidsrechter. Als zij hun zaak voorleggen aan het onafhankelijke College voor de Rechten van de Mens, volgt het kabinet het oordeel, belooft de premier.

Individuele ambtenaren op training

Nieuw is dat het kabinet de cultuur bij diverse ministeries wil aanpakken, breder dan alleen de Belastingdienst. Die moeten aan de slag, om te kijken hoe binnen de sociale zekerheid gebruik wordt gemaakt van nationaliteit. Bij nieuwe wetgeving komt na een jaar steeds een toets of de uitvoering wel deugt. Ook moeten individuele ambtenaren op training, met bijzondere aandacht dat “discriminatoire of denigrerende uitlatingen op de werkvloer niet worden getolereerd”, aldus het kabinet. Op tv vertelde een (in Nederland geboren) ouder hoe hij te horen kreeg: “Als het je niet zint, ga je maar naar je ambassade”.

Er is een ‘staatscommissie Discriminatie en Racisme’ in aantocht, noemde de premier ook nog op zijn persconferentie. Ook die is al eerder aangekondigd, los van de toeslagenaffaire. De commissie gaat breed kijken naar racisme.

Het kabinet vraagt om geduld

Het blijft nog wachten op het politieke antwoord over het etnisch profileren zelf, en alles wat daarbij is misgegaan. Het kabinet vraagt om geduld. Het grote wachten is op eigen feitenonderzoek dat de Belastingdienst nog bezig is te doen, en dat pas eind maart af is.

Pas ná de verkiezingen wordt het gordijn open getrokken rond het etnisch profileren in de toeslagenaffaire. Tot die tijd verkeert het onderwerp in politiek niemandsland. De nieuwe feiten die op tafel gaan komen, zijn voor een volgend kabinet om mee aan de slag te gaan.

Lees ook:
Het verhaal van gastouderbureau Florien
Florien Jansen stopte met haar gastouderbureau, na een langdurige strijd met de Belastingdienst. In 2019 ontdekte ze dat ze al die tijd als fraudeur was aangemerkt. Zonder bewijs. Het begon toen van haar klanten de kinderopvangtoeslag opeens werd stopgezet. “Dat waren veelal ouders van Antilliaanse afkomst. Je denkt eerst nog dat de Belastingdienst toch niet zomaar toeslagen stopzet, er moet toch iets zijn?” 

Bron: Trouw, 17-01-2021